| Rodzina: | Bobowate (Fabaceae) |
| Inne nazwy: | Kasja cewiasta, senes cewkowaty, strączyniec cewkowaty |
| Występowanie: | Azja |
Strączyniec cewiasty jest najbardziej znanym gatunkiem strączyńców. Podczas kwitnienia drzewo jest wprost obsypane żółtymi kwiatami, stąd jego angielska nazwa "złoty prysznic" (Golden Shower).
Opis wyglądu (morfologia)
Drzewo wysokości do 8-15 metrów o pierzastych liściach długości 20-50 cm, złożonych z 4-8 par listków długości 8-15 cm. Liście opadają na krótki okres w porze suchej. Wonne, żółte, liczne kwiaty zebrane w zwisające grona długości 30 – 50 cm (rzadko do 80 cm) rozwijają się równocześnie z nowymi liśćmi. Owoce to ciemnobrązowe, walcowate, drewniejące strąki o długości 25-60cm i średnicy do 3cm. Wiszą na drzewie 2-3 miesiące po dojrzeniu i stopniowo spadają na ziemię. Wnętrze strąka podzielone jest na komory, w których znajdują się pojedyncze, jasnobrązowe nasiona otoczone brązowoczarny, kleisty i bardzo słodki miąższ.
W rozsiewaniu strączyńca pomagają małpy, uwielbiające słodki miąższ strąków.5
Pochodzenie
W Indiach był uprawiany od ponad 2000 lat. Z tego powodu ciężko jest stwierdzić, gdzie strączyniec cewiasty występuje naturalnie. Prawdopodobnie pochodzi Indii, choć od dawna jest znany również w Egipcie. Dzięki hiszpańskim konkwistadorom roślina trafiła do Zachodnich Indii i Ameryki Południowej.1
Obecnie rozpowszechniona jest na całym obszarze strefy międzyzwrotnikowej. Często sadzona, jako drzewo ozdobne, przy alejach i w ogrodach.2
Środowisko
W Indiach strączyniec cewiasty rośnie do 1300 m.2
Występuje w regionach, gdzie średnie roczne opady wynoszą 500-2700 mm, a średnia roczna temperatura 18-29C. Toleruje lekkie zacienienie i ubogie podłoże (pH 5,5-8,7). Dość dobrze znosi suszę, ale jest wrażliwy na mróz.3
Kultura
Strączyniec cewiasty jest narodowym kwiatem Tajlandii.12 Żółty to kolor Buddyzmu, narodowej religii Tajlandii. Żółty to także kolor poniedziałku, kiedy urodził się król Tajlandii. Ze względy na swoją symbolikę kwiaty strączyńca cewiastego (w Tajlandii nazywanego ratchaphruek) są często używane podczas uroczystości religijnych i rządowych.
Strączyniec cewiasty jest drzewem stanu Kerala w południowo-zachodnich Indiach (w języku malajalam nazywane kanikkonna). W Kerali strączyniec cewiasty obecny jest w rytuałach związanych ze świętem Vishu wyznaczającym pierwszy dzień roku według kalendarza keralskiego. Poprzedniego wieczoru układa się vishukkani, czyli rytualną kompozycję z przedmiotów przynoszących szczęście. Wśród nich są często żółte kwiaty strączyńca cewiastego. W Vishu o świcie należy podejść do vishukkani z zamkniętymi oczami, tak aby vishukkani było pierwszą rzeczą, którą się tego dnia zobaczy. Im piękniejsze vishukkani tym szczęśliwszy będzie cały najbliższy rok.13,14
Strączyniec cewiasty został uwieczniony na znaczku indyjskim o wartości 20 rupii i kanadyjsko-tajskim projekcie 48 centowego znaczku.14
Kuchnia / rośliny jadalne
Jadalny jest miąższ strąka (zwany manną).
Po długim gotowaniu miąższ traci swoje przeczyszczające właściwości.3
Medycyna
Miąższ owoców jest niekiedy używany w pediatrii jako łagodny środek przeczyszczający.3
Dodawany jest chętnie do preparatów odchudzających.4
W lecznictwie stosowany jest owoc - strąk (Cassiae fistulae fructus) oraz miąższ (Cassiae pulpa).6
Substancje aktywne
Strąk zawiera: glikozydy antranoidowe, kwasy organiczne, cukry, garbniki.6
Medycyna tradycyjna Ajurweda
W medycynie Ajurweda drzewo to znane jako aragvadha (pogromca choroby) ma wiele właściwości:11
Nasiona to środek wiatropędny i przeczyszczający.
Korzenie polecane są na trąd, choroby skóry, kiłę, uczucie pieczenia, adenopatię.
Liście na różyczkę, malarię, reumatyzm, wrzody.
Pączki na dolegliwości gastryczne, zaparcie, gorączkę, choroby skóry.
Owoce na ból brzucha, zaparcie, gorączkę, chorobę serca, trąd.
Medycyna tradycyjna Unani
Medycyna Unani zaleca:11
Liście na zapalenie.
Kwiaty jako środek przeczyszczający.
Owoce jako środek przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, łagodzący, przeczyszczający, chłodzący. Dobry na dolegliwości oczu, grypę, dolegliwości sercowe i wątrobowe, reumatyzm.
Nasiona jako środek wymiotny.
Medycyna tradycyjna (inne)
Dojrzałe owoce i nasiona są szeroko stosowane jako środek przeczyszczający. W Tanzanii, Zimbabwe i Mozambiku strąki są używane jako środek na malarię, posocznicę i czerwonkę. Na Mauritiusie odwar z miąższu owoców jest przyjmowany jako środek na kamienie nerkowe, przeciw robakom i przeczyszczający. W Tajlandii drewno jest tradycyjnym lekiem przeciw robakom, odwar z korzeni stosowany do oczyszczania ran i wrzodów. Kora i liście są szeroko stosowane na dolegliwości skórne.3
Tharu mieszkający w Nepalu, w dystrykcie Dang Deokhuri stosują pastę z miąższu na ukąszenie skorpiona lub węża.8
Inne zastosowania
Sadzony jako drzewo ozdobne wzdłuż dróg.
Gałązki są często cięte na paszę.
Kora używana do garbowania skór.3
Miąższ strąków używany w Indiach do aromatyzowania tytoniu.5
Nazwy w innych językach:14
Angielski: Golden Shower Tree, Golden Shower Cassia, Indian laburnum
Assamski: Xonaru (সোণাৰু)
Bengalski: sonalu, bandar lathi, Amaltas
Chiński: ā bó lè (阿勃勒: Taiwan), là cháng shù ("drzewo kiełbasiane", 腊肠树)
Gudźarati: Garmalo
Hindi: bendra lathi (lub bandarlauri), dhanbaher (lub dhanbohar), girimaloah
Hindi i Urdu: amaltās (अमलतास)
Hiszpański: caña fístula, lluvia de oro (Kolumbia, Meksyk), cañafístola lub cañafístula (Wenezuela, Kolumbia)
Japoński: nanban saikachi (ナンバン サイカチ, Kanji: 南蛮皀莢)
Khmerski: reachapreuk (រាជព្រឹក្ស - rajavriksha)
Laotański: khoun
Marathi: bahava (बहावा)
Malajalam: kanikkonna (lub kani konna കണിക്കൊന്ന: Kerala), Vishu konna (വിഷുക്കൊന്ന)
Manipuri: chahui
Nepalski: amaltash, rajbriksya
Niemiecki: Röhren-Kassie, Purgier-Kassie, Fisett-Kassie, Indischer Goldregen
Sanskryt: aragvadha, chaturangula, kritamala, suvarnaka
Syngaleski: aehaela-gaha (lub ahalla-gass), ekela
Tamilski: konrai (கொன்றை)
Telugu: Raela
Tajski: rachapruek (ราชพฤกษ์), khun (คูน), dok khuen (ดอกแคน)