| Rodzina: | Mirtowate (Myrtaceae) |
| Występowanie: | Australia, Nowa Gwinea, Indonezja, Filipiny |
Do rodzaju eukaliptus (Eucalyptus) z rodziny mirtowatych (Myrtaceae) należy ponad 700 gatunków drzew i krzewów. Prawie wszystkie eukaliptusy są wiecznie zielone, jedynie kilka tropikalnych gatunków gubi liście pod koniec pory suchej. Większość gatunków pochodzi z Australii, tylko kilkanaście występuje w Nowej Gwinei, Indonezji i na Filipinach. Krzewiaste formy eukaliptusa stanowią wraz z akacjami główny składnik australijskiego buszu zwanego skrubem, a formy drzewiaste tworzą w Australii rozległe lasy.
Wiele gatunków rośnie szybko, osiągając 60% wysokości w ciągu pierwszych 10 lat. Eukaliptus królewski (E. regnans) jest najwyższą rośliną okrytonasienną świata. Rosnący na Tasmanii okaz ma 99,6 metra wysokości. Ze wszystkich gatunków roślin tylko sekwoja jest wyższa – 115,56 metrów. Sześć innych gatunków eukaliptusa przekracza 80 metrów wysokości (E. delegatensis, eukaliptus różnobarwny - E. diversicolor, eukaliptus gałkowy - E. globulus, E. nitens, E. obliqua i eukaliptus rózgowaty - E. viminalis). Większość gatunków kwitnie biało, ale spotyka się kwiaty żółte i czerwone. Często kształt liści jest inny u osobników młodych, a inny u dorosłych.
Olejki eteryczne:
Z liści eukaliptusa otrzymuje się olejek eteryczny przez destylację z parą wodną. Podstawowym składnikiem olejku jest cyneol (do 80%), inaczej zwany eukaliptolem. Działa on odświeżająco i pobudzająco. Największe znaczenie w przemyśle farmaceutycznym ma eukaliptus gałkowy (E. globulus). Jako surowca do produkcji leków używa się także liści eukaliptusa popielatego (E. cinerea). Czysty cyneol jest składnikiem kosmetyków, dezodorantów, pasty do zębów i płynów do płukania ust. Rzadziej używany jest do produkcji kremów, mydeł i szamponów. Niektóre olejki eukaliptusowe zawierają duże ilości związków zapachowych (cytral, cytronelal i octan geranylu), które mają zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym.
Olejek eukaliptusowy ma właściwości antyseptyczne, słabo rozkurczające i wykrztuśne. Działa miejscowo rozgrzewająco, wywołując słabe przekrwienie. Wchodzi w skład maści przeciwreumatycznych, leków przeciw owrzodzeniu gardła. Wdychanie olejków eterycznych przynosi ulgę astmatykom. Już samo uprawianie w mieszkaniu drzewka eukaliptusowego, wzbogaca powietrze w owe olejki i ma dobroczynne działanie na układ oddechowy.
Inne zastosowania:
Eukaliptusy są chętnie sadzone w całej strefie subtropikalnej ze względu na walory lecznicze, ozdobne oraz w celu osuszania terenów podmokłych. Likwidując miejsca rozmnażania komarów, przyczyniają się do zwalczania marali. Eukaliptusy rosną szybko, a ich liście mają duże zdolności transpiracyjne (wydzielanie wody w postaci pary). Liście często ustawiają się krawędzią do słońca, aby chronić się przed nadmiernym nagrzaniem. Dają mało cienia, co dodatkowo sprzyja wysuszaniu ziemi. Ciężkie, twarde i bardzo trwałe drewno eukaliptusowe wykorzystywane jest w budownictwie okrętowym, meblarstwie, na słupy, pale i podkłady kolejowe. Z eukaliptusów zrobione jest didgeridoo, czyli instrument dęty australijskich aborygenów. Ze wszystkich części eukaliptusa można uzyskać barwniki służące do farbowania tkanin (wełny, jedwabiu).
Wybrane gatunki:
Eukaliptus popielaty (E. cinerea)
Małe lub średnie drzewo dorastające do 15-20 metrów. Występuje w południowo-wschodniej Australii. Kwitnie i owocuje od trzeciego roku życia. Młode liście są okrągłe, niebiesko-zielone.
Eukaliptus cytrynowy (Eucalyptus citriodora, Corymbia citriodora)
Naturalnie występuje na wybrzeżu stanu Queensland w Australii. Obecnie rośnie również w Afryce, Brazylii, Kalifornii, Indiach, Portugalii i na Hawajach. Drzewo dorasta do wysokości 24-40m. Wytwarza słodką substancje na liściach, która bywa zeskrobywana i jedzona. Liście zawierają 0,5-2% olejku eterycznego, używanego w przemyśle perfumeryjnym i medycznym. Ma on cytrynowy zapachu i zawiera głównie cytronelal (65-90%) i cytronelol (6-12%). Liście i olejek eteryczny stosowane są jako środek odstraszający owady. Drewno używane jest w budownictwie, na słupy i podkłady kolejowe.
Eucalyptus gunnii
Pochodzi z równin i zboczy Tasmanii, gdzie występuje do wysokości 1100 metrów. Rośnie szybko (do 1,5-2 metrów rocznie) dorastając do 37 m wysokości. Białe kwiaty zapylane są przez pszczoły. Liście zawierają 0,4-0,8% olejku. Wraz z dojrzewaniem liście zmieniają się z niebieskawych, okrągłych w podłużne, ciemnozielone. Roślina wytwarza słodki sok podobny do syropu klonowego. Może być on spożywany świeży lub po sfermentowaniu.